რელიგიური მოაზროვნენი
კათოლიკური ეკლესია ძალზე აქტიური იყო სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის მოძრაობაში. წამებულნი ყველა დროში რეალურად ახორციელებდნენ თავიანთ დაუმორჩილებლობას და იღებდნენ სასჯელს, რათა ამგვარად გამოევლინათ უსამართლობა. თავად ქრისტეს ჯვარცმის ფაქტიც კი შეიძლება განვიხილოთ, როგორც დაუმორჩილებლობის აქტი. ეკლესია აქტიურად უჭერდა მხარს სამოქალაქო უფლებათა მოძრაობას ამერიკის შეერთებულ შტატებში ყრილობებში აქტიური მონაწილეობით. ნაცისტების პერიოდში მღვდლებმა მრავალ ებრაელს აღმოუჩინეს დახმარება.
წმ. თომა აკვინელი, მე-13 საუკუნის გამოჩენილი ფილოსოფოსი, განიხილავდა ღვთაებრივ მმართველობას, როგორც ბუნებითი სამართლის წყაროს, რომელიც, თავის მხრივ, გვკარნახობს დაწერილი კანონის არსს. ნებისმიერი ქმედება, რომელიც ეწინააღმდეგება ღმერთის ნებას, უსამართლოდ უნდა ჩაითვალოს და „მას არ გააჩნია ფესვები უცვლელ ბუნებით სამართალში“. მისი სწავლებიდან გამომდინარე, მმართველი, რომელმაც ძალაუფლბა ძალის გამოყენებით ან კორუფციით მოიპოვა, გადაგდებულ უნდა იქნეს თუნდაც ძალადობის გზით. ერთადერთი გამონაკლისი ამ შემთხვევაში იყო მომდევნო სახალხო დასტური.
აკვინელი ქადაგებდა ბუნებითი სამართლის თეორიას რაციონალობასა და საყოველთაო კეთილდღეობაზე დაყრდნობით. აკვინელის თანახმად, უსამართლო კანონები წარმოადგენს ძალადობის აქტს, კანონის დამახინჯებას და, ამდენად, უმჯობესია დაარღვიო, ვიდრე დაემორჩილო მათ.
აკვინელის ფილოსოფიაში ჩვენ ვხედავთ უსამართლო კანონების დაუმორჩილებლობის მოვალეობის საწყისს. მისი აზრით, უსამართლო აქტი სულაც არ არის სავალდებულო ყველასათვის, რამდენადაც იგი სცდება სამართლიანობის პრინციპებს. სამართლიანობა მას გამოჰყავს გააზრებულ მიდგომად, რომელიც, თავის მხრივ, წარმოქმნილია ბუნებითი სამართლისაგან. უსამართლო კანონი შეიძლება ორგვარად არსებობდეს: აქტები, რომლებიც ეწინააღმდეგება „ადამიანის კეთილდღეობას“, როდესაც ამგვარ ნორმებს მივყავართ „სიხარბესა და პატივმოყვარეობამდე“, რომლებსაც ადამიანი თავისი ძალაუფლების ფარგლებს გარეთ წარმოქმნის და მეორე, როდესაც დაწერილი კანონი არღვევს ღვთაებრივ წესს. ამგვარი კანონები არ არის სავალდებულო სინდისისათვის და „ამ სახის კანონები არც ერთ შემთხვევაში არ უნდა იქნეს დაცული“.
ჯან კალვინი, გამოჩენილი რელიგიური რეფორმისტი, ამართლებს კანონებისადმი წინააღმდეგობას იმ შემთხვევაში, თუკი იგი „უღირსი მთავრობის“ წინააღმდეგ განხორციელდა. მისი სწავლების ზეგავლენის ქვეშ მოქცეული მისი მიმდევრები ამტკიცებდნენ, რომ მმართველი ვალდებულია, პატივი მიაგოს ადამიანის მორალს და რწმენას და თუკი ის ვერ ასრულებს ამ ვალდებულებას, ადამიანი მოვალეა, წინააღმდეგობა გაუწიოს მას, რამდენადაც სამოქალაქო მმართველის მხრიდან ღმერთის ნების დაუმორჩილებლობა „მკრეხელობაა“.
მიწიერი მმართველისათვის გაწეული წინააღმდეგობა ხაზგასმული იყო სხვა რელიგიური რეფორმისტების სწავლებასა და იდეოლოგიებშიც, მათ შორის ფრანგი ჰუგენოტების, რელიგიურ-პოლიტიკური მოძრაობების, როგორიცაა ანაბაპტისტების და მენონიტების, ისეთი ჯგუფების, როგორიცაა Levers Uaqers Ganters და სხვ. მათი მოთხოვნები განსხვავებული იყო, მაგრამ მათი ქმედებანი ე.წ. არაძალადობრივი პირდაპირი ქმედების ფესვებს წარმოადგენდა. იყვნენ რელიგიური ფიგურებიც, რომლებიც კანონის დაუმორჩილებლობას ქადაგებდნენ. რელიგიური რეფორმისტული მოძრაობა, რომელსაც მარტინ ლუთერი ხელმძღვანელობდა, მტკიცედ უარყოფდა სამოქალაქო მმართველის დაუმორჩილებლობას, იმის მიუხედავად, „სამართლიანი იყო მისი ქმედებები თუ უსამართლო“. იგი თვლიდა, რომ მონარქის დაუმორჩილებლობა სერიოზული ცოდვაა. მაგრამ, როგორც ისტორია გვიჩვენებს, სინამდვილეში პროტესტანტული მოძრაობა ახორციელებდა რელიგიურ დაუმორჩილებლობას პაპის ძალაუფლებისადმი, როდესაც ისინი ამგვარ მმართველობას ღმერთის ნების საწინააღმდეგოდ თვლიდნენ.
როგორც დავინახეთ, რელიგიურმა ფილოსოფიამ მყარი საფუძველი შექმნა დაუმორჩილებლობის ფილოსოფიისათვის; თუმცა ეს არ აღიქმებოდა, როგორც ე.წ. სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა და, ძირითადად, მას არ გააჩნდა წინააღმდეგობის ინდივიდუალური ზნეობრივი ნიადაგი. იგი არ ითვლებოდა მასობრივ აქციად, რომელშიც გაერთიანებული იყო პოპულარულ ხმათა მნიშვნელოვანი რაოდენობა. მისი მთავარი მიზანი იყო, შეეკრა დამცავი წრე რელიგიური რწმენისათვის და თავიდან აეცილებინა მიწიერი მმართველობა, რომელიც ღვთაებრივი წესებისაგან წარმოშობილ ბუნებით სამართალს ემყარებოდა. ეს შეიძლება პოლიტიკა იყო, რომელსაც გარკვეული რელიგიური წრეები ატარებდნენ, რათა გაეძლიერებინათ ეკლესია და მისი გავლენა სახელმწიფოზე ერთი მხრივ ან ადგილობრივი ეკლესია პაპის მმართველობის წინააღმდეგ მეორე მხრივ.
არც ერთი რელიგია ან რელიგიური მოძრაობა არ ქადაგებდა კანონის დაუმორჩილებლობას ადამიანის რწმენის თავისუფლების უფლების დაცვის სახელით, გარდა Levers-ისაა რომლებიც ხმის უფლებას და თანასწორობას ითხოვდნენ და კვაკერებისა, რომლებიც წინააღმდეგობას უწევდნენ მთავრობის მიერ შეკრების უფლების აკრძალვას. ეს სიტუაცია ოდნავ შეიცვალა მე-20 საუკუნეში, როდესაც ეკლესიების წარმომადგენლებმა დაიწყეს მონაწილეობის მიღება სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის მოძრაობაში, როგორიც იყო ადამიანის უფლებათა დაცვის მოძრაობა ამერიკის შეერთებულ შტატებში 1960-იან წლებში და საქართველოში 2003 წლის „ვარდების რევოლუციის“ დროს, როდესაც რელიგიური უმცირესობები მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ არაძალადობრივ პირდაპირ ქმედებებში.