ომი დრონებით - ის, რაც აქამდე სამეცნიერო ფანტასტიკის ჟანრის ფილმებში გვინახავს, დღეს ჩვენს მეზობლად რეალობად იქცა. 21-ე საუკუნემ, ტექნოლოგიურმა მიღწევებმა ახალი საბრძოლო იარაღი მოგვცა.
მთიან ყარაბაღში მიმდინარე ომმა ჩვენი ეპოქის ტექნოლოგიური შესაძლებლობები გამოსცადა.
როგორც "ალჯაზირა“ წერს, 21-ე საუკუნის მაღალტექნოლოგიურ იარაღს - მფრინავ საბრძოლო აპარატს, აქვს შესაძლებლობა, მთიანი ყარაბაღის ათწლეულების განმავლობაში გადაუჭრელი კონფლიქტი უფრო დესტრუქციული გახადოს.
ვის მხარესაა უპირატესობა?
სომხური და აზერბაიჯანული მხარეები დაჭრილთა და გარდაცვლილთა შესახებ განსხვავებულ ცნობებს ავრცელებენ. რეალური ციფრების გაგება კი მედიის წარმომადგენლებისთვის რთული აღმოჩნდა. ჟურნალისტებს არათუ შეზღუდული წვდომა აქვთ ფრონტის ხაზზე მიმდინარე ბრძოლის შესახებ, არამედ მათი მუშაობა მშვიდობიანი მოქალაქეების ტერიტორიაზეც უკიდურესად სახიფათოა. ამ ომის განმავლობაში სულ მცირე, 6 ჟურნალისტი დაშავდა.
"ალჯაზირას“ ცნობით, ბრძოლის ველის ვიდეოები და დაპირისპირებული მხარეების მედიისთვის ცნობილი სამხედრო შესაძლებლობები მიანიშნებს, რომ აზერბაიჯანს, ტექნოლოგიების თვალსაზრისით, უპირატესობა აქვს, განსაკუთრებით კი ეს ეხება უპილოტო საბრძოლო საფრენ აპარატებს, რომლებიც აზერბაიჯანმა ისრაელისგან და თურქეთისგან შეიძინა.დრონების ორი სახეობა და ფსიქოლოგიური ტერორი
გამოიყენება ორი სახეობის საბრძოლი საფრენი აპარატი - ერთ სახეობას აქვს თავისივე რაკეტები, ხოლო მეორე არის ე.წ. კამიკაძე დრონები. იქნება თუ არა მათი ძალა გადამწყვეტი შეიარაღებულ კონფლიქტში, ჯერჯერობით ამის გადაჭრით თქმა რთულია, თუმცა უკვე ცხადია, რომ აზერბაიჯანელთათვის ისინი ომში უპირატესობის განცდას ქმნიან, ხოლო სომხეთში ფსიქოლოგიურ ტერორს იწვევენ.
მაგალითად, ბაქოში განთავსებულია ციფრული ბილბორდები, სადაც გამუდმებით ქვეყნდება მაღალი რეზოლუციის ფოტოები - მათზე აღბეჭდილია, თუ როგორ ურტყამენ სომხურ ტანკებსა და სხვა სამხედრო ტექნიკას დრონებით. მსგავსი ფოტოები აქტიურად ვრცელდება სოციალურ ქსელებშიც.
სომხეთში კი დრონებს "უხილავ იარაღს“ უწოდებენ და ამბობენ, რომ არასდროს იცი, საიდან შეიძლება გაიხსნას ცეცხლი.აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა, ილჰამ ალიევმა ერთ-ერთ თურქულ არხთან ინტერვიუში განაცხადა, რომ აზერბაიჯანის საკუთრებაში მყოფმა თურქულმა დრონებმა აზერბაიჯანული მხარის დანაკარგი შეამცირა.
ეს დრონები აჩვენებენ თურქეთის ძალას და ასევე გვაძლიერებენ ჩვენ - ამბობს ალიევი.
თავდაცვის ექსპერტთა შეფასებით, აზერბაიჯანის პრეზიდენტი გულისხმობდა საფრენ აპარატს სახელად - Bayraktar TB2s-ს, ასევე უპილოტო საჰაერო ხომალდებს (UAV-ის), რომლებსაც თურქული თავდაცვის კომპანია Baykar აწარმოებს. გავრცელებული ინფორმაციით, აღნიშნული სამხედრო ტექნიკა აზერბაიჯანმა ივნისში, თურქეთთან სამხედრო გარიგების ფარგლებში მიიღო.TB2s-ს შეუძლია ფუნქციონირება 8 000 მეტრის სიმაღლეზე, რაც ართულებს მის შემჩნევას, აქვს ოთხი რაკეტა და შეუძლია ფრენა 27 საათის განმავლობაში.
"ჩვენ ვნახეთ, რომ ამ საბრძოლო აპარატებს თურქეთი აქტიურად იყენებდა სირიასა და ლიბიაში. ისინი ახლახანს გამოჩნდნენ აზერბაიჯანში და აქტიურად გამოიყენება სეპარატისტული რეჟიმის წინააღმდეგ“, - ამბობს აზერბაიჯანის სტრატეგიული თავდაცვის ცენტრის ანალიტიკოსი, ფუად შაჰბაზი.
ლონდონის კინგს კოლეჯის ომის სწავლების მკვლევარის, რობ ლის თქმით, TB2-ის გამოყენებამ დრამატულად იმოქმედა სომხურ სამხედრო ძალებზე.
"TB2s-ის თავდაპირველი სამიზნე საჰაერო თავდაცვის სისტემა იყო, ხოლო შემდეგ მათი სამიზნე გახდა ტანკები, არტილერია და ახლაც პრიორიტეტული სამიზნეებისთვის ის გამოიყენება. რუსეთმა 2016 წელს გააცნობიერა, რომ მათ უნდა დაეწყოთ სომხეთის აღჭურვა, რათა აზერბაიჯანთან სამხედრო ძალები დაბალანსებულიყო“, - ამბობს ლი.
მისი თქმით, სომხეთს აქვს " Iskander M”, ასევე ტაქტიკური ბალისტიკური სარაკეტო სისტემა, რომელიც საჰაერო თავდასხმის თავიდან ასარიდებლად ძალიან ეფექტურია. თუმცა ჯერჯერობით ის არ გამოუყენებიათ.
მიუხედავად ტექნოლოგიური უპირატესობისა, აზერბაიჯანის სტრატეგიული თავდაცვის ცენტრის ანალიტიკოსი, ფუად შაჰბაზი ამბობს, რომ სომხურ ძალებს საბოლოოდ აზერბაიჯანის რიცხობრივ უპირატესობასთან გამკლავება მოუწევთ.
"სეპარატისტულმა რეჟიმმა კარგად იცის, რომ ჩვენი ქვეყნის მოსახლეობა 10 მილიონს შეადგენს, გვყავს 70 000 აქტიური სამხედრო მოსამსახურე და 300 000-კაციანი ძლიერი სარეზერვი არმია. ასე რომ, ისინი დიდხანს ვერ გაუწევენ წინააღმდეგობას“, - ამბობს შაჰბაზი.
სომხეთს ერთი მიშვნელოვანი უპირატესობა აქვს - გეოგრაფია.
"ალჯაზირა“ წერს, რომ თუ სომხეთის ძალებს აზერბაიჯანი მთიან ყარაბაღში რიცხობრივად და ტექნოლოგიურად უსწრებს, სომხეთს ერთი მიშვნელოვანი უპირატესობა აქვს - გეოგრაფია. აზერბაიჯანის სახმელეთო ძალებს კარგად გამაგრებული თავდაცვითი პოზიციების გადალახვა მოუწევთ, რომლებიც მაღალ ადგილებს იკავებენ მთიან ტერიტორიაზე.
ასევე სომხეთის რესპუბლიკა ფლობს თანამედროვე რუსული თავდაცვით სარაკეტო სისტემას, რომლებსაც შეუძლიათ "კამიკაძე დრონების“ პოვნა და ჩამოგდება, თუმცა შეზღუდული რაოდენობით.
სომხეთის თავდაცვის უწყების წარმომადგენლის, შუშან სტეპანიანის მიერ გამოქვეყნებული ვიდეო. სტეპანიანი წერს, რომ კიდევ ერთი მტერი განადგურებულია:ომი სამეცნიერო ფანტასტიკის ფილმის ეფექტით
"არავინ იცის საიდან მოდის ცეცხლი, ეს (დრონი) უხილავი მტერია. ამ ომს სამეცნიერო ფანტასტიკის ჟანრის ფილმის ეფექტი აქვს. მათ არა მხოლოდ სამხედრო, არამედ მშვიდობიან მოსახლეობასა და ინფრასტრუქტურაზე თავდასხმისთვის იყენებენ, იყენებენ კასეტურ ბომბებს და ეს დოკუმენტირებულია "ამნესთი ინთერნეიშენალის“ მიერ“, - ამბობს ერევნის რეგიონალური კვლევების ცენტრის წარმომადგენელი, რიჩარდ გირაგოსიანი.
პროფესიონალიზმის ნაკლებობა
როგორც "ალჯაზირა“ წერს, აზერბაიჯანის სამხედრო უპირატესობა ჯერ კიდევ შეიძლება შელახოს პროფესიონალიზმის ნაკლებობამ.
"ვნახე ვიდეოები, სადაც ჩანს, რომ აზერბაიჯანული ჯარები არ მოქმედებენ ტაქტიკურად გამართულად. ზოგადად, აზერბაიჯანელ სამხედროებს არ განიხილავენ როგორც ძალიან დიდი შესაძლებლობების მქონეებს, ისინი პოლიტიკური კავშირების გამო დაწინაურდნენ. და მაშინაც კი, თუ მაღალტექნლოგიური იარაღების კუთხით უპირატესობა აქვთ, სომხეთს შეუძლია მათი დამარცხება, თუ ტაქტიკასა და ტექნიკას სწორად გამოიყენებენ“, - ამბობს ლონდონის კინგს კოლეჯის ომის სწავლების მკვლევარი რობ ლი.
ინფორმაციისთვის, მთიან ყარაბაღში შეიარაღებული დაპირისპირება 27 სექტემბერს განახლდა. 10 ოქტომბერს სომხურმა და აზერბაიჯანულმა მხარეებმა მოსკოვში გამართულ შეხვედრაზე ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებას მიაღწიეს, თუმცა შეთანხმებას არც ერთი მხარე არ ასრულებს.
მომზადებულია aljazeera.com-ის მიხედვით